آشنایی با انواع محیط های کشت

          فرزاد اسماعیلی 
            بازدید : 2094
          چهارشنبه 27 آذر 1392
           نظرات (0)
        

گزارش کار آزمایشگاه میکروب شناسی

آشنایی با انواع محیط های کشت

محیط های متداول در کشت میکربی و نحوه تهیه آنها :

بطور کلی محیط های کشت باید دارای مشخصات معینی باشند و هنگام تهیه و استفاده از محیط کشتها باید به نکات زیر توجه شود :

تمام محیط کشتها باید واجد مواد غذایی ضروری برای رشد میکروبها باشند
PH محیط کشت باید در حد معین قبل از استفاده برای کشت تنظیم شود.
ظروف مورد استفاده برای تهیه محیط کشتها باید کاملا تمیز و عاری از مواد خارجی باشند .
آب مقطر مورد استفاده باید بطریقه صحیح تهیه شود .
درجه حرارتی که برای استریل کردن محیط کشت مصرف می شود باید نسبت به نوع مواد غذایی مربوط در محیط کشت در نظر گرفته شود . درجات بالا باعث از بین رفتن برخی از مواد شیمیایی موجود در محیط کشت می شوند .

محیط های کشت باکتریها به سه صورت زیر تهیه میشود :

محیط کشت مایع یا آبگوشتی (liquid or broth media)
محیط کشت جامد (solid media)
محیط کشت نیمه جامد (semi solid media)

محیط کشت مایع ( براث ) : این محیط فاقد آگار و فقط در لوله آزمایش یا فلاسک استفاده میشود . مثل محیط نوترینت براث.

نیمه جامد : 5% آگار دارد و برای تست حرکت باکتری ها استفاده می شود

جامد : دارای ترکیبی به نام آگار که از جلبک قرمز دریایی تهیه می شود

محیط های کشت باکتری را از نظر نوع مواد تشکیل دهنده و از نظر کاربرد به چهار دسته تقسیم می کنند:

محیط کشت پایه (Basic Media) :

این محیط کمترین مقدار مواد غذایی برای رشد باکتریها را دارد . و مبنای تهیه انواع و اقسام محیطهای کشت می باشد . اکثر انواع باکتریها در آن رشد می کنند زیرا فاقد ماده ضد میکرب است . مانند محیط نوترینت آگار ، نوترینت براث .

محیط کشت غنی کننده (Enrichment Media) :

محیط مقوی بوده که دارای مواد تغذیه ای زیادی نظیر ویتامین ها ، لیپید ها ، اسید های آمینه برای رشد باکتری است . بنابراین تعداد زیادی از باکتریها روی آن بخوبی رشد می کنند . مانند شکلات آگار، بلادآگار .

محیط کشت افتراقی (Differential Media) :

محیط کشت تشخیصی بوده که کلنی باکتریهای مختلف روی آن کاملا از همدیگر متمایز می گردد. مانند محیط E.M.B ، M.c این محیطها دارای املاح صفراوی ، قند و معرف شیمیایی هستند که باکتریهای لاکتوز مثبت برروی آنها کلنی های صورتی رنگ و باکتریهای لاکتوز منفی نظیر سالمونلا ، شیگلا بر روی این محیط ها کلنی های سفید رنگ تشکیل می دهند . از محیطهای افتراقی دیگر محیط TSI ، سیمون سیترات را میتوان نام برد . این محیط ها برای رشد باکتریهای گرم – منفی روده ای (انتروباکتریاسه) مناسب هستند . چون وجود املاح صفراوی در محیط مانع از رشد باکتریهای گرم مثبت در محیط می شوند.

محیط کشت اختصاصی (Special Media) :

این محیطها برای رشد باکتریهای خاصی مناسبند . از این محیطها برای ایزوله نوع خاصی از باکتری در یک مخلوط میکربی استفاده می شود . مانند محیط s.s آگار که برای جدا کردن سالمونلا و شیگلا بکار میرود یا مانیتول سالت آگار که برای تشخیص گونه بیماریزای استافیلوکوکوس اورئوس استفاده می شود .

محیط کشت انتخابی : (Selective Media )

محیط هایی وجود دارند که دارای یک ماده مهار کننده رشد می باشند این مواد رشد تمام ارگانیسم ها بجز ارگانیسم مورد نظر را مهارمی کنند . درمرحله اول از رنگ هایی که دارای خواص ضد میکروبی هستند استفاده می شود ودر مرحله بعد استفاده از آنتی بیوتیک ها و مرحله آخر شامل وارد کردن مواد ترکیبی به محیط کشت جهت فعالیتهای متابولیکی ارگانیسم مورد نظر می باشد . از آنجا ئیکه این محیط ها جهت ارگانیسم مورد نظر انتخاب شده اند و برای سایر ارگانیسم ها مضر می باشند آنها را محیط های انتخابی می نامند . مثالی از این نوع محیط ها ، محیط کشت فنیل اتیل الکل آگار است که از رشد باسیل های گرم منفی هوازی و بی هوازی اختیاری ممانعت بعمل آورده و به ارگانیسم های گرم مثبت اجازه رشد می دهد

انواع محیط های کشت

محیط های کشت عمده ‌ای که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از :

محیط نوترینت براث (Nutrient broth ):

این محیط مبنای ساخت اکثر محیطهای کشت است و از عصاره گوشت تهیه می‌شود طرز تهیه آن مثل نوترینت آگار می‌باشد . این محیط بدلیل نداشتن آگار بصورت مایع در لوله آزمایش تهیه می شود .

محیط نوترینت آگار (Nutrient agar):

چنانچه ماده آگار را به نسبت 5/1 تا 2 درصد با آبگوشت غذایی مخلوط کنیم، این آگار غذایی بدست می‌آید . این محیط مبنای تهیه انواع و اقسام محیط های کشت جامد مثل Blood Agar , Chocolate agar می باشد .

محیط آگار خوندار (Blood agar) :

اغلب نمونه های رسیده به آزمایشگاه میکروب شناسی بر روی محیط آگار خوندار کشت داده می‌شوند، چون این محیط از رشد تمام واغلب باکتریهای سخت رشد حمایت کرده و اغلب میکروب شناسان عادت دارند بر اساس مورفولوژی کلنی بر روی آگار خوندار تصمیم گیری نمایند . این محیط از یک محیط پایه مانند تریپتون که منشاء پروتئینی دارد، کلرید سدیم آگار و 5 درصد خون تشکیل شده است . برخی باکتریها آنزیم های خارج سلولی تولیدکرده که بر روی گلبول‌های قرمز عمل کرده و آنها راکاملاً لیز می‌کند (همولیزبتا ) یا یک تغییر سبز رنگ در اطراف کلنی ایجاد می‌کند ( همولیز ناقص یا آلفا ) در صورتی که برخی از باکتریها تغییری ایجاد نمی‌کنند ( همولیزگاما) تولید همولیزین بوسیله باکتری به بسیاری از فاکتورهای محیطی مانند PH ، اکسیژن و دما بستگی دارد. میکروب شناسان اغلب از مورفولوژی کلنی و تولید همولیزین به عنوان آزمایشات غربالگری اولیه جهت کمک به تصمیم در انتخاب مراحل دیگر جهت شناسایی یک باکتری استفاده می‌کنند. جهت مطالعه درست واکنش همولیتیک بر روی آگار خوندار، کارشناس بایستی پلیت را در مقابل نور گرفته و مشاهده نماید. اگر از لوپ جهت کشت خطی بر روی آگار خوندار استفاده می‌شود باید آنرا در آگار فرو برده ( Stabbing) تا ارگانیسم بتواند در زیر سطح محیط که اکسیژن کمتری دارد رشدکند . تولید همولیزین های حساس به اکسیژن در برخی از ارگانیسم ها بدین وسیله تشدید می‌گردد . به روش دیگر، می‌توان پلیت‌ها را جهت مشاهده واکنش همولیزین حساس به اکسیژن به طریق بی هوازی نیز انکوبه نمود

محیط مک کانکی (Mac conkey agar) :

مک کانکی آگار معمولترین محیط کشت انتخابی ـ افتراقی بوده ودارای رنگ کریستال ـ ویوله جهت ممانعت از رشد باکتریهای گرم ـ مثبت و اندیکاتور قرمز خنثی (Nautral red) جهت نشان دادن خصوصیات افتراقی می باشد . با سیل های گرم ـ منفی به‌آسانی بر روی این محیط رشدنموده و باکتریهای تخمیر کننده لاکتوز ، محصولات اسیدی تولید نموده که سبب کاهش PH در محیط اطراف کلنی می گردد . اندیکاتور قرمز خنثی در PH اسیدی قرمز رنگ می‌شود . پس میکروارگانسیم های لاکتوز ـ منفی بی رنگ و شفاف مشاهده می شوند . مک کانکی آگار محیط انتخابی و افتراقی مورد استفاده جهت گونه‌های شیگلا می باشد .
طرز تهیه محیط E.M.B و M.C مثل تهیه محیط نوترینت آگار می‌باشد .

.Mannitol salt agar

يك محيط انتخابی براي تمايز استافيلوكوكهاي پاتوژن مانيتول سالت آگار است. غلظت بالاي نمك(7.5%) در اين محيط مانع از رشد بيشتر ميكروارگانيسمها مي شود.نه تنهااستافيلوكوك هاي پاتوژن مي توانند در اين محيط رشد كنند بلكه آنها در اين محيط اسيد هم توليد مي كنند.اين اسيد توليد شده به عنوان شاخصpH موجب تغيير رنگ محيط از قرمز به زرد مي شود. استافيلوكوك هاي غير باتوژن نيز قادر به رشد در اين محيط هستند ولي نمي توانند اسيد توليد كرده رنگ آن را تغيير دهند.